Ko‘p beriladigan savollar

Nogironligi bo‘lgan shaxslar ta'lim tashkilotlarida ta'lim olish, o‘z qobiliyatini rivojlantirish uchun butun umri davomida ta'lim olish hamda jamiyat va davlat hayotida ishtirok etish huquqiga ega.

Davlat nogironligi bo‘lgan shaxslarning inklyuziv ta'limini rivojlantirish, ta'lim olish va kasbiy tayyorgarlikdan, qayta tayyorlashdan, malaka oshirishdan o‘tishi uchun shart-sharoitlar yaratadi.

Nogironligi bo‘lgan bolalarning maktabgacha, maktabdan tashqari, umumiy o‘rta ta'lim olishi va o‘rta maxsus, professional, oliy va oliy o‘quv yurtidan keyingi ta'lim olishi ta'minlanadi.

Nogironligi bo‘lgan bolalarni ta'lim muassasalarida o‘qitishning vaqtincha imkoni bo‘lmasa, shifokorlar tavsiyalari asosida va ota-onasining, qonuniy vakillarining roziligi bilan uyda o‘qitilishi ta'minlanadi, Davlat byudjeti mablag‘lari hisobidan amalga oshiriladi.

Davlat nogironligi bo‘lgan bolalarning bepul umumiy o‘rta, maktabdan tashqari, o‘rta maxsus va professional ta'lim olishini kafolatlaydi.

Maxsus o‘quv qo‘llanmalari, adabiyotlar, surdotarjimonlar xizmatlaridan foydalanish imkoniyati bilan ta'minlash Davlat byudjeti mablag‘lari hisobidan amalga oshiriladi.

Nogironligi bo‘lgan shaxslarga ta'lim berish, kasbga tayyorlash, qayta tayyorlash, malakasini oshirish turli shakllarda, ishlab chiqarishdan ajralgan va ajralmagan holda, eksternat shaklida, shuningdek masofaviy ta'lim texnologiyalaridan foydalangan holda, umumiy tipdagi ta'lim muassasalarida va tashkilotlarida, ixtisoslashtirilgan ta'lim muassasalarida, uyda, maxsus guruhlarda, sinflarda va yakka tartibda o‘qitish yo‘li bilan amalga oshiriladi.

Imo-ishora tili O‘zbekiston Respublikasi tomonidan nogironligi bo‘lgan shaxslarning shaxslararo muomala vositasi sifatida e'tirof etiladi.

Qoʻshimcha imtiyozlarga ega boʻlish uchun xorijiy sarmoyadorlar (xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar) ga qoʻyiladigan talablar:

— Oʻzbekiston Respublikasi Hukumati tomonidan xorijiy sarmoyadorga qonunchilikda belgilangan kafolatlar va himoya choralariga qoʻshimcha (imtiyoz va preferensiyalar) taqdim etish uchun majburiy tartibda sarmoya shartnomasi tuziladi.

Sarmoya shartnomasi Oʻzbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi timsolida Oʻzbekiston Respublikasi Hukumati va  xorijiy sarmoyador (sarmoyadorlar) oʻrtasida tuziladi.

Sarmoya shartnomasini tayyorlash uchun xorijiy sarmoyador Oʻzbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligiga quyidagi hujjatlarni taqdim etadi:

•          sarmoya shartnomasi loyihasi;  

•          qonunchilik bilan belgilangan hollarda mutassaddi organlarda ekspertiza oʻtgan  texnik-iqtisodiy dalillar (texnik-iqtisodiy hisob-kitob) asosida amalga oshirilgan asosiy iqtisodiy koʻrsatkichlar;

•          Adliya vazirligi xulosasi — sarmoya shartnomasi loyihasini huquqiy ekspertizadan oʻtkazish sohasida;

•          xorijiy sarmoyadorlar (xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar)ga qonunchilikda belgilangan kafolatlar va himoya choralariga qoʻshimcha ravishda soliq imtiyozlari va preferensiyalar taqdim etish sohasida Moliya vazirligi, Iqtisodiyot vazirligi va Davlat soliq qoʻmitasi xulosalari.

Xorijiy sarmoyador sarmoya shartnomasida oʻrnatilgan tartib va muddatda Oʻzbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligiga zimma olingan majburiyatlar ijrosi boʻyicha hisobotlar taqdim etadi.

— Respublika valyuta balansini mustahkamlash maqsadida Oʻzbekistonda maʼlum vaqt soʻmdagi mablagʻlarni xorijiy valyutaga konvertatsiya qilish boʻyicha cheklovlar mavjud edi. Sarmoyadorning Oʻzbekiston Respublikasi hududida olingan daromadlari Oʻzbekiston Respublikasi hududida qayta investitsiya qilinishi yoki xorijiy sarmoyador xohishiga qarab boshqa maqsadlarda foydalanilishi mumkin.

Xorijiy sarmoyadorlarga Oʻzbekiston Respublikasiga pul mablagʻlarini xorijiy valyutada erkin oʻtkazish va undan hech qanday cheklovlarsiz Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligida belgilangan tartibda soliqlar yoki boshqa majburiy toʻlovlarni toʻlash sharti bilan foydalanish kafolatlanadi. 

Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi tomonidan “Xorijiy sarmoyadorlar huquqlarini himoya qilish kafolatlari va chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi Qonunning 10 moddasiga izoh berish toʻgʻrisida qaror qabul qilindi:

— Konstituutsiya va qonunlar, shuningdek xalqaro huquqning umumeʼtirof etilgan normalari ustuvorligini tan olgan holda Oʻzbekiston Respublikasi iqtisodiy bahslarining huquq doirasida hal etilishi tarafdori.

Qonunning birinchi boʻlimi 10-moddasida keltirilgan «Agar tomonlar kelishilgan qarorga kela olmasalar, bundan nizo Oʻzbekiston Respublikasi tomonidan qoʻshilgan investitsiyaviy baxslarni xal qilish uchun xalqaro shartnomalar (bitimlar, konventsiyalar) qoydalari va tartiblariga muvofiq Oʻzbekiston Respublikasi xojalik sudida yoki xakamlik sudida xal qilinadi» undan foydalanish xalqaro shartnomalar qoida va tartib-taomillariga rioya qilish talab etishini belgilab beruvchi qoida hisoblanadi va oʻz-oʻzidan respublikaning har qanday bahsni maʼlum bir arbitraj organiga oʻtkazilishiga roziligini toʻgʻridan-toʻgʻri ifoda etmaydi.

Odatda, bahs tomonlarining uni bahslarni hal qiluvchi maʼlum bir organga koʻrib chiqish uchun oʻtkazishga roziligi sarmoya shartnomasiga qoʻshimcha arbitraj eslatma shaklida yoki bahs tomonlari oʻrtasida tuzilgan alohida bitim bilan izohlanishi darkor.

Shu yoʻsinda, Konstitutsiyaviy sud qaroriga xorijiy sarmoyadorlar huquqlari kamsitilishi sifatida qaralmasligi kerak va ushbu masalaga konstruktiv va xalqaro huquqning umumeʼtirof etilgan normalari doirasida har bir tomonning huquq va majburiyatlarini hurmat qilgan holda yondashish talab etiladi.

•          Bank hisobvaraqlarini ochish Sizga naqd pulsiz hisob-kitoblarni amalga oshirish, bank plastik kartalari orqali toʻlovlarni qabul qilish uchun kerak boʻladi.

•          Bank hisobvaragʻini bankka borgan holda hamda tadbirkor sifatida davlat roʻyxatidan oʻtayotgan vaqtda avtomatlashtirilgan tizimi orqali ham ochish mumkin.

•          Banklar hisobvaraqlarni ochish va ulardagi operatsiyalar boʻyicha xizmat haqlarini mustaqil belgilaydi. Shuning uchun, hisobvaraq ochishda banklarning tariflari va Siz bilan tuziladigan hisobvaraq shartnomasi shartlari bilan tanishib chiqishingiz lozim. Oʻzingizga qulay boʻlgan tarif rejalari va shartlari boʻlgan bankda hisobvaraq ochishingiz tavsiya etiladi.

Barcha tijorat banklari rasmiy saytlari:

1. “Oʻzbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki” aksiyadorlik jamiyati

2. “Oʻzbekiston sanoat-qurilish banki” aksiyadorlik tijorat banki

3. “Agrobank” aksiyadorlik tijorat banki

4. “Mikrokreditbank” aksiyadorlik-tijorat banki

5. Oʻzbekiston Respublikasi aksiyadorlik tijorat Xalq banki

6. Chet el kapitali ishtirokidagi “Savdogar” aksiyadorlik tijorat banki

7. Aksiyadorlik tijorat banki “Qishloq qurilish bank”

8. "Turonbank" aksiyadorlik tijorat banki

9. Chet el kapitali ishtirokidagi “Hamkorbank” aksiyadorlik tijorat banki

10. “Asaka” aksiyadorlik tijorat banki

11. “Ipak Yoʻli” aksiyadorlik innovatsiya tijorat banki

12. Ziraat Bank Uzbekistanʻ  aksiyadorlik jamiyati

13. “Trastbank” xususiy aksiyadorlik banki

14. Aksiyadorlik tijorat “Aloqabank”

15. “Ipoteka-bank” aksiyadorlik tijorat ipoteka banki

16. “KDB Bank Oʻzbekiston” aksiyadorlik jamiyati

17. “Turkiston” xususiy aksiyadorlik tijorat banki

18. Eron “Soderot” bankining Toshkent shahridagi shoʻba banki

19. Aksiyadorlik-tijorat banki “Universal bank”

20. “Kapitalbank” aksiyadorlik tijorat banki

21. “Ravnaq-bank” xususiy aksiyadorlik tijorat banki

22. “Davr-bank” xususiy aksiyadorlik tijorat banki

23. Chet el kapitali ishtirokidagi “Invest Finance Bank” aksiyadorlik tijorat banki

24. “ASIA ALLIANCE BANK” aksiyadorlik tijorat banki

25. “HI-TECH BANK” xususiy aksiyadorlik tijorat bank

26. “Oriyent Finans” xususiy aksiyadorlik tijorat banki

27. "Madad Invest Bank" aksiyadorlik tijorat banki

28. “Oʻzagroeksportbank” aksiyadorlik tijorat banki

29. “Poytaxt bank” aksiyadorlik jamiyati

30. “Tenge Bank” aksiyadorlik tijorat banki

31. “TBC Bank” aksiyadorlik tijorat banki

32. “ANOR BANK” aksiyadorlik jamiyati

Foydali maʼlumotlar:

Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki rasmiy veb-sayti;

Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki interaktiv xizmatlar;

Bank xizmatlari isteʼmolchilarining huquqlarini himoya qilish;

Bank qonunchiligi.

Normativ hujjatlar

Oʻzbekiston Respublikasi banklarida ochiladigan bank hisobvaraqlari toʻgʻrisida yoʻriqnoma

Fuqarolik kodeksining 771-789-moddalari

Oʻzbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati toʻgʻrisida”gi Qonun.

Siz asosiy hisobvaragʻingizni boshqa bankka oʻtkazish huquqiga egasiz. Bunda xizmat koʻrsatuvchi bankka ariza taqdim etasiz va chek daftarchalarni qaytarasiz.

Bank sizga hisobvaragʻingizda qolgan mablagʻlar boʻyicha maʼlumot beradi va ushbu maʼlumotni hisobvaraq ochayotgan yangi bankka taqdim etasiz.

Hisobvaraq ochayotgan bankda vaqtinchalik hisobvaraq ochiladi va mablagʻlaringiz ushbu hisobvaraqqa oʻtkaziladi.

Asosiy hisobvaraq oʻtkazilayotgan bank Sizga xizmat koʻrsatgan avvalgi bankdan hujjatlar va mablagʻlarni olgandan keyin yangi asosiy hisobvaraqni ochadi va vaqtinchalik hisobvaraqni yopadi.

Normativ hujjatlar

•          Oʻzbekiston Respublikasi banklarida ochiladigan bank hisobvaraqlari toʻgʻrisida yoʻriqnoma

•          Oʻzbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi

Bolalar nafaqasi yoki moddiy yordamni to‘lash quyidagi hollarda to‘xtatiladi:

a) qonunchilik hujjatlari bilan belgilangan tayinlash muddati tugaganda;

b) ariza beruvchi yoki boshqa muomalaga layoqatli oila a’zosi tomonidan yashash joyi bo‘yicha Pensiya jamg‘armasi bo‘limiga to‘lov to‘xtatilishini so‘rab ariza berganda;

v) oila doimiy yashash uchun O‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga ko‘chib ketganida;

g) “Yagona reyestr” ATdagi yoki manfaatdor vazirliklar va idoralarning axborot tizimlari bilan idoralararo elektron o‘zaro hamkorlik tizimidagi texnik nosozlik natijasida, ma’lumotlar elektron ravishda to‘liq yoki qisman taqdim etilmaganligi sababli, shuningdek, arizani kiritishdagi texnik xatolar oqibatida noto‘g‘ri tayinlanganligi aniqlangan taqdirda;

d) “Yagona reyestr” AT orqali bolalar nafaqasi yoki moddiy yordam oluvchi oilalarning iqtisodiy ahvoli qayta o‘rganish natijasida oila kam ta’minlangan deb e’tirof etilmaganda;

e) bolalar nafaqasi yoki moddiy yordamni tayinlash to‘g‘risidagi qarorga ta’sir ko‘rsatgan ariza beruvchi yoki fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organi tomonidan noto‘g‘ri va ishonchsiz ma’lumotlar taqdim etilganligi yoki to‘liq taqdim etilmaganligi aniqlanganda;

j) mazkur Nizomning 20-bandi “e” kichik bandida ko‘rsatilgan tashkilotlarning xizmatchilari va xodimlari yoki ularning oila a’zolari (turmush o‘rtog‘i va bolalari), shuningdek, pensionerlari tomonidan arizalar taqdim etilganligi aniqlanganda;

z) mazkur Nizomning 20-bandi “j” kichik bandiga asosan Sudyalar va ularning oila a’zolari pensiya ta’minoti shartlari, me’yorlari hamda tartibi to‘g‘risidagi Nizomga asosan pensiyalar bilan ta’minlangan oila a’zolari mavjudligi aniqlanganda;

i) ortiqcha to‘lovlar aniqlanganda to‘xtatiladi. Bunda ortiqcha to‘lovlar kam ta’minlangan oilaga kelgusi oylarda to‘lanishi lozim bo‘lgan bolalar nafaqasi yoki moddiy yordam uchun mablag‘lar hisobidan to‘liq chegirib qolingandan so‘ng to‘lovlar qayta amalga oshiriladi.

Mazkur bandning “g” va “d” kichik bandlariga asosan bolalar nafaqasi va moddiy yordam to‘lovlari to‘xtatilgan holatlarda o‘tgan davrda to‘langan mablag‘lar qaytarilmaydi.

To‘lovlarni to‘xtatish (qonunchilik hujjatlari bilan belgilangan tayinlash muddati tugagan holatlar bundan mustasno) “Yagona reyestr” AT orqali avtomatlashtirilgan holda amalga oshiriladi va ariza beruvchiga elektron xabar (arizada ko‘rsatilgan elektron manziliga yoki SMS-xabarlar orqali mobil telefon raqamiga) yuborish orqali bildiriladi.

Quyidagi holatlar mavjud bo‘lganda, oilani kam ta’minlangan deb e’tirof etish va unga tegishli ravishda bolalar nafaqasi yoki moddiy yordamni tayinlash rad etiladi:

a) ariza beruvchi oilasining har bir a’zosiga to‘g‘ri keladigan bir oylik o‘rtacha jami daromad ushbu Nizomning 7-bandida belgilangan mezondan oshganda;

b) idoralararo elektron axborot tizimi orqali olingan ma’lumotlar bo‘yicha Ko‘chmas mulk obyektlariga bo‘lgan huquqlarning davlat reyestrida jami bittadan ortiq ko‘chmas mulk va yer uchastkasi yoki bir va undan ortiq noturar joylari mavjud bo‘lganda.

Ushbu Nizomga 3a-ilovaga muvofiq olingan ma’lumotlar bo‘yicha ariza beruvchi yoki uning oila a’zolari foydalanuvida bo‘lgan bir va undan ortiq daromad olib keluvchi noturar joylari mavjud bo‘lganda;

v) ariza beruvchi yoki uning oila a’zolarida qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda o‘z nomiga rasmiylashtirilgan yoki ushbu Nizomga 3a-ilovadagi shakl bo‘yicha ma’lumotnomaga muvofiq ariza beruvchi yoki uning oila a’zolari foydalanuvida bo‘lgan yoxud ishonchnomaga asosan quyidagilar mavjud bo‘lganda:

ishlab chiqarilgan muddati 12 (oila a’zosi I yoki II guruh va 18 yoshgacha bolalikdan nogiron bo‘lsa 7) yildan oshmagan, texnik holati soz bo‘lgan yengil avtotransport vositasi;

ishlab chiqarilgan muddati 15 yildan oshmagan, texnik holati soz bo‘lgan yuk tashuvchi avtotransport vositasi, avtobus, mikroavtobus, ekskavator, traktor, kombayn, yuk tashuvchi avtotransport vositalarining tirkamalari va yarim tirkamalari, avtokran va boshqa qurilish texnikasi;

jami ikki va undan ortiq, texnik holati soz bo‘lgan yengil va yuk tashuvchi avtotransport vositalari, mikroavtobus, ekskavator, traktor, kombayn, yuk tashuvchi avtotransport vositalarining tirkamalari va yarim tirkamalari, avtokran va boshqa qurilish texnikasi;

g) ariza beruvchi va uning oila a’zolarining tijorat banklaridagi depozit hisobvaraqlarida ariza berilgan oyda amalda bo‘lgan mehnatga haq to‘lash eng kam miqdorining besh baravari va undan ortiq miqdorda mablag‘lari mavjud bo‘lganda;

d) ariza beruvchi va uning oila a’zolarida ariza berilgan oyda bozor qiymati mehnatga haq to‘lash eng kam miqdorining besh baravari va undan ortiq summani tashkil etuvchi qimmatli qog‘ozlar mavjud bo‘lganda;

e) O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, Favqulodda vaziyatlar vazirligi, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti davlat xavfsizlik xizmati, Milliy gvardiya, Davlat xavfsizlik xizmati, Iqtisodiyot va moliya vazirligi huzuridagi Bojxona qo‘mitasi, Mudofaa vazirligi huzuridagi Mudofaa sanoati agentligi hamda ularning tizimidagi tashkilotlarning xizmatchilari va xodimlari yoki ularning oila a’zolari (eri (xotini) va bolalari), shuningdek, pensionerlari tomonidan arizalar taqdim etilganda;

j) Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 9-yanvardagi 11-son qarori bilan tasdiqlangan Sudyalar va ularning oila a’zolari pensiya ta’minoti shartlari, me’yorlari hamda tartibi to‘g‘risidagi nizomga asosan pensiyalar bilan ta’minlanganda;

z) bolalar nafaqasi yoki moddiy yordam oluvchi va uning oila a’zosi tomonidan takroriy ariza ushbu Nizomning 12-bandida belgilangan tartibga rioya etilmagan holda taqdim etilganda. Bunda takroran taqdim etilgan ariza “Yagona reyestr” ATga kiritilgandan so‘ng ariza ko‘rib chiqilmasdan, arizachiga rad javobi arizada ko‘rsatilgan elektron manzilga yoki SMS-xabar orqali mobil telefon raqamiga jo‘natiladi;

i) oilada kambag‘allikni qisqartirish va bandlikka ko‘maklashish organlari tomonidan tayinlangan ishsizlik nafaqasini olayotgan a’zolari mavjud bo‘lganda;

k) oilaning oxirgi 12 oy davomida ish qidirayotgan a’zosi tomonidan kambag‘allikni qisqartirish va bandlikka ko‘maklashish organlarining maqbul keladigan ishga doir takliflarini muntazam ravishda (ikki va undan ortiq marta) rad etilgan hollarda;

l) rasmiy daromad manbalariga ega bo‘lmagan va oxirgi olti oy mobaynida ish izlab kambag‘allikni qisqartirish va bandlikka ko‘maklashish organlariga murojaat qilmagan hamda kambag‘allikni qisqartirish va bandlikka ko‘maklashish organlarida hisobda turmagan, o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar ro‘yxatiga kiritilmagan yoki haq to‘lanadigan jamoat ishlari ishtirokchisi hisoblanmagan mehnatga layoqatli oila a’zosi mavjud bo‘lganda.

Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 21-oktyabrdagi 654-son qaroriga ko‘ra, oilaning har bir aʼzosiga jami bir oylik o‘rtacha daromad minimal isteʼmol xarajatlari miqdoridan oshmaganda kam taʼminlangan deb eʼtirof etiladi.